KURBAN BAYRAMINDA KİST HİDATİKE DİKKAT

           Kist hidatik, tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda görülen hayvanlardan insanlara geçen endemik paraziter bir hastalıktır.  Halk  arasında köpek kisti olarak da bilinir.  Doğu  Avrupa , Orta Doğu ,Güney Amerika , Güney  Afrika ve Avustralya  gibi bölgelerde endemik görülür.  Hastalığın iki tipi vardır.  Kist hidatik hastalığı ve alveolar hastalık.   Kist hidatik, karaciğerde görülen türüdür. Alveolar hastalık, akciğerde görülür. Parazit kaynaklı bir hastalıktır. Yetişkin parazit  köpek , kurt ve çakal  gibi hayvanların ince bağırsakları içinde ,  ince bağırsak uzantılarına tutunmuş halde bulunur.  Yumurtaları dışkıyla atılır.  Bu yumurtalarla kontamine olmuş otları yiyen koyun ve  dana gibi hayvanlar parazit için ara konak görevi görür.  Besinlerle sindirim sistemine giren yumurtalar  ince bağırsakta parçalanır ve açığa çıkan parazitler kan yolu ile karaciğere ulaşır.  Parazit  karaciğerde yerleşir ve burada  çok yavaş bir hızla büyümeye başlar.  Parazitin  önündeki  ilk  ve en önemli filtre karaciğer olduğu için parazit en sık bu organda  yerleşir.   Olguların  %64-70 inde karaciğerde  görülür.  Karaciğere gelen parazitlerin %25-30 'u  karaciğerden süzülerek , yolculuğunu akciğer , dalak, beyin,  böbrek veya   bir organa yerleşerek tamamlar.  Kistin bu dağılımına karşılık çocuklarda akciğer  kist  hidatiklerine yetişkinlerden daha  sık  rastlanır. İnsandan insana bulaş olmaz.

      Bulaş çok  küçük  yaşlarda meydana gelse bile , kistin bulgu  vermesi  için yılların geçmesi gerekir.  Kist karaciğer içinde yılda 1 cm hızıyla büyür.  Bu  nedenle çocuk  hastaların çoğunluğu  6-14  yaş arasındadır.  Yetişkinlerde de her yaşta görülebilir.  Karaciğer kist hidatiklerinde  en önemli bulgu  karaciğer büyümesi ve büyümüş  karaciğer üzerinde  düzgün yüzeyli  bir kitlenin  hissedilmesidir.  Kist enfekte olursa  ateş, karın ağrısı, bulantı, kusma, halsizlik, iştahsızlık  gibi bulgular olur.  Bazen kist patlayarak  karın boşluğuna yayılabilir.  Hastalığın tedavisinde Albendazol  kullanılmaktadır.  Asıl tedavi  cerrahidir. 

      Bu kistleri içeren hayvan etleri ve sakatatlar, köpekler tarafından yenince parazit  barsaklarda olgunlaşır. Parazitlerin belirli aralıklarla yumurtlayarak ana konakçı köpekler tarafından atılmasıyla enfeksiyon zinciri bir kısır döngüye dönüşür. Kişinin mesleği, hobileri, yaşam koşulları, eğitim ve sosyoekonomik düzeyi hastalığa yakalanma riskini etkilemektedir. En büyük risk grubunu parazit mücadelesi yapılmamış enfekte köpeklerle teması olan koyun, keçi, inek gibi hayvancılıkla uğraşan kişiler oluşturmaktadır.

      Ülkemizde kist hidatiğin sorun olmasının nedenlerinden birisi de özellikle kurban bayramlarında yapılan kesimler sonrası  kistli sakatatları gömmek yerine, köpeklere yedirmek yada rastgele ortada bırakarak sokak köpeklerinin bu sakatatlarla beslenmelerine yol açmaktır.

Hastalıktan korunmak için;

* Köpek ve kedilere mümkün olduğu kadar çiğ et verilmemelidir.

* Kişisel temizlik kurallarına dikkat edilmeli, içme ve kullanma suları temiz olmalı, çiğ yenen sebze ve meyveler bol su ile iyice yıkandıktan sonra tüketilmelidir.

* Kesilen veya ölen hayvanların kist bulunduran organları köpeklerin ve diğer etçil hayvanların ulaşamayacağı şekilde gömülerek bertaraf edilmelidir. Özellikle kurban bayramlarında bu hususlara daha çok dikkat edilmelidir.

* Köpekler yılda dört kez iç parazitlere karşı ilaçlanmalıdır.

* Köpekler gezdirilirken etrafa dışkılamaları halinde dışkıları alınarak poşete konulmalı, ağzı bağlandıktan sonra çöpe atılmalıdır.

* Parazit mücadelesi yapılmadan serbest dolaşan köpeklerin okşanması ve sevilmesi sırasında parazit yumurtaları ellere geçebilir. Bu şekilde kirlenen ellerin yıkanmadan ağza götürülmesi ile parazitin yumurtası alınır. Bu nedenle, özellikle çocukların köpeklerle temasından sonra ellerini bol su ve sabunla yıkamaları sağlanmalıdır.

 Eğitim:

Hastalığın karmaşık bulaşma zinciri göz önünde bulundurulduğunda eğitimin sürece müdahele etmede ne kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır. Risk grubunun tüm toplum olması nedeniyle eğitim verilecek kitleleri,mekanları ve araçları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

1. Eğitim verilecek kitleler:

§  Okul çocukları

§  Köpek sahipleri

§  Hayvancılıkla uğraşanlar

§  Mezbaha çalışanları

§  Kasaplar

§  Çiftçiler

§  Tedavi edilen hastalar ve yakınları

§  Anne-babalar

Halk Sağlığı Müdürlüğü olarak Kurban Bayramının birinci ve ikinci günlerinde kurban kesim yerlerinde sağlık personeli görevlendirilecektir. Ayrıca kurban etlerinin hijyenik şartlarda taşınması ve dağıtılması için müdürlüğümüz tarafından yaptırılan poşetlerin il genelinde belediyeler tarafından belirlenen kurban kesim yerlerinde dağıtımının yapılması planlanmaktadır.

Her ilçenin pazarında ve kurban satış yerlerinde sağlık personeli tarafından sağlıklı yaşam aracında eğitici videolar izletilerek, kurban kesim sırasında hayvanlardan bulaşabilecek hastalıklar, kurban etlerinin taşınması, dağıtılması ve kurban atıklarının doğru bir şekilde imha edilmesi konularında dikkat edilmesi gereken noktalar hakkında eğitimler yapılmaktadır. Ayrıca bilgilendirici afiş ve broşür dağıtılmaktadır.  

       Dr. Muhammet ÖZDEMİR

Gümüşhane Toplum Sağlığı Merkezi