GÜ'DE NADİR TOPRAK ELEMENTLERİ (NTE) PROJESİ: DOÇ. DR. TURAN UYSAL’DAN YENİLİKÇİ ARAŞTIRMALAR

GÜ'DE NADİR TOPRAK ELEMENTLERİ (NTE) PROJESİ: DOÇ. DR. TURAN UYSAL’DAN YENİLİKÇİ ARAŞTIRMALAR

Gümüşhane Üniversitesi, Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşması Programı kapsamında yürütülen projelerle dikkat çekmeye devam ediyor. Bu kapsamda Maden Mühendisliği Bölümü öğretim üyelerinden Doç. Dr. Turan Uysal tarafından “Yüksek Silis İçerikli Boksit Cevherinden Nadir Toprak Elementi (NTE) Kazanımının Araştırılması” başlıklı önemli bir proje gerçekleştiriliyor.

Proje Detayları ve Amacı

750 bin TL bütçeyle desteklenen bu proje ile, yüksek silis içeriği nedeniyle Bayer prosesine uygun olmayan boksit cevherinden NTE ve Alüminyumun kazanılabilirliği hedefleniyor. Proje, NTE’ce zengin yüksek silika içeriğine sahip boksit yataklarının yeşil ve sürdürülebilir bir yöntemle kullanımını amaçlanıyor.

Doç. Dr. Turan Uysal’ın Liderliğinde Sürdürülebilir Madencilik

Projenin yürütücüsü Doç. Dr. Turan Uysal proje hakkında yaptığı açıklamada şunları belirtti: “Dünya emtia arzı ve talebi göz önüne alındığında NTE’ler kritik hammaddelerin en başında yer almaktadır. NTE’ler, malzeme üretiminde ağırlıkça kullanım miktarlarının az olmasına karşın malzemeye üst düzey özellikler kazandırmaktadırlar. Nadir Toprak Elementleri; yenilebilir enerji (rüzgar türbini, güneş panelleri), elektrikli/hibrit araçlar, iletişim teknolojileri, savunma ve uzay endüstrileri gibi son derece stratejik sektörlerde kullanılmaktadır. NTE içeren kalıcı mıknatıslar (NdPrFeB, NdFeB ve SmCo)  o kadar güçlüdür ki elektrikli araçları, rüzgar türbinlerini ve cihazları çalıştıran modern verimli motorların kalbi konumundadır. Güç tüketimini ve dolayısıyla sera gazı emisyonlarını azaltmasından dolayı da tercih edilmektedirler. Dünya genelinde özellikle az sayıda ülkede bulunan ve üretilen NTE’ler yakın gelecekte talebi karşılayamayacak durumdadır. Bu nedenle ülkeler, yüksek rezervlere sahip olmaları, ekonomik olmaları, çok daha az radyoaktivite içermeleri, nispeten basit mineralojik yapıları dolayısıyla ikincil jeolojik kaynaklardan NTE üretimi arayışına girmişlerdir. Çin’in güneyinde, Jiangxi bölgesinde 200’den fazla iyon adsorpsiyon tipi kil yataklarından NTE üretimi yapılmaktadır. Çin dışında iyonik killerden NTE üretimi yaptığı bilinen yataklar; Serra Verde (Brezilya), Liberty Hill (Amerika) ve Zandskopdrift (Güney Afrika) yataklarıdır. Ayrıca proje aşamasında olduğu bilinen yataklar ise, Makuutu (Uganda), Koppamurra (Avustralya), Caldeira (Brezilya), Brazillian rare earth (Brezilya), Ambasindava (Madagascar) yataklar olup bu yataklarda çalışmalar devam etmektedir. Ülkemizde, NTE’ce zengin kil içerikli değerlendirilebilir kalitede yataklar mevcuttur. Bu yataklarda üretim yapılması için yani bu potansiyelin değerlendirilmesi için yenilikçi ve özgün teknolojilerin geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Dış ülkelere olan hammadde bağımlılığı ikincil jeolojik kaynaklardan NTE eldesi teknolojisinin geliştirilmesiyle azaltılmış olacağına inanılmaktadır. ”

Sıfır Atık Hedefi ve Yan Ürün Olarak Silika Jel Üretimi

Projenin en dikkat çeken unsurlarından biri de sıfır atık politikası çerçevesinde atık yönetiminin sağlanmasıdır. Doç. Dr. Uysal ve ekibi, boksit cevherinin işlenmesi sonucu oluşan atıkları değerlendirerek, yüksek katma değerli bir ürün olan silika jel üretimini gerçekleştirdi. Silika jel, birçok endüstriyel uygulamada kullanılan önemli bir malzeme olup, projenin ekonomik ve çevresel sürdürülebilirlik açısından değerini artırıyor.

Yenilikçi ve Özgün Sonuçlar Bekleniyor

Proje kapsamında elde edilen ilk bulgulara göre, boksit cevherinden NTE ve Alüminyum yüksek verimle kazanılmış olup proje çalışmaları devam etmektedir. Projenin ikincil jeolojik kaynaklardan NTE eldesi araştırmalarında yenilikçi ve özgün sonuçlar ortaya çıkarması beklenmektedir. Doç. Dr. Turan Uysal liderliğinde yürütülen bu proje, Türkiye’nin yer altı zenginliklerini stratejik bir şekilde değerlendirmenin yanı sıra, sürdürülebilir madencilik alanında da öncü adımlar atılmasına katkı sağlıyor. Bu yenilikçi çalışmanın, uluslararası arenada da ses getirecek önemli bulgular sunması ve Türkiye’nin maden sektöründeki rekabet gücünü artırması hedefleniyor.  Haber: Ebuzer YAPAR