DÖRT BİN YILLIK TARİH

 Trabzon’un Ortahisar ilçesi Pazarkapı mahallesinde süren kentsel dönüşüm yıkımlarında ortaya çıkan yapının kemer köprü değil bir dehlizin giriş kapısı olduğu belirlendi.
Ortahisar ilçesindeki Pazarkapı mahallesinde geçtiğimiz aylarda başlayan kentsel dönüşüm projeleri kapsamında sürdürülen yıkımlarda tarihi taş kemer yapı ortaya çıkmıştı. Ekiplerin yıkım çalışmalarını durdurarak yetkililere bilgi vermesiyle tarihi yapının etrafı çevrilmiş, yetkili kurumlar tarafından inceleme başlatılmıştı. Yapılan incelemelerinin ardından tamamen ortaya çıkartılan tarihi kalıntının kemer köprü değil bir dehlizin giriş kapısı olduğu belirlendi. 19. yüzyılda kentin ticaret merkezi konumunda olan Moloz mevkiinde çıkan dehlizin 4 bin yıllık şehrin tarihine ışık tutması bekleniyor.
Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Trabzon Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı Yrd. Doç. Dr. Coşkun Erüz, dehlizin giriş kapısının etrafındaki yapıların da tamamen yıkılmasıyla ortaya çıkacağını söyledi. Bölgede toprağın birkaç metre altında antik çağ ile orta çağdan kalan yapıların izlerinin mevcut olduğunu kaydeden Erüz "Trabzon geçmişte Anadolu’nun önemli bir ticaret kentiydi. Bunun getirdiği bir avantaj olarakta kentte büyük bir kale, antik çağdan kalan bir liman ve 3 kademeden oluşan Aşağı Hisar, Ortahisar ve Yukarıhisar bulunuyordu. Kentin Yukarı ve Ortahisar’ı yaşamaya devam ederken sahilde bulunan Aşağıhisar bölgesi aslında kentin kalbinin attığı, ticaretin olduğu yüzlerce yıl içerisinde sürekli değişime uğrayan ve değiştikçe bir önceki tarihi dönemi toprak altında biriktirerek bugüne taşıyan bir bölgeydi” dedi.

“Yeni bir yapı yaparken 4 bin yıllık tarihi ortadan kaldırabiliriz”
Moloz mevkiindeki yıkımlar esnasında ortaya çıkan taş kemer köprüye benzetilen tarihi yapının bir aslında dehlizin kapısı olduğunu belirten Erüz, “Moloz ve Aşağıhisar’ın iç kısmında yapılacak herhangi bir müdahalede mutlaka yüzeydeki yapılar kaldırıldıktan sonra yüzeyin altında ne olduğu irdelenip altında bulunan yapıların tespit edilerek ona göre Trabzon’un o bölgesinin yapılandırılması lazım. Biz farkında olmadan yeni bir yapı yaparken, 4 bin yıllık tarih dediğimiz tarihin bir kesitini tamamen ortadan kaldırma ihtimalimiz var. Yapı görüntüsü bakımından herkesçe kemer köprü olarak algılandı. Aslında köprü denilen şey 19. yüzyılda Osmanlı Dönemi'ndeki Soğanpazarı'ndan Kale içine yani Mumhane Kapısı denilen kapının kemeridir. 1890’larda o köprü kemer şeklinde bir taş yapıyla kapatılarak o bölgenin tamamı ticaret merkezi haline getirildi. Şuanda görülen o dehliz ise Mumhane Kapısı denilen geçmişteki kapının üzerinde büyük bir sur, kule ve Karabaş Camisi bulunuyordu. Cami ve kule ne yazık ki 1940’larda o dönemki ticaret bölgesinin rahatlaması için maalesef yıkılmıştı” şeklinde konuştu.

“Moloz’un iç kısmı Antik Çağ’dan beri var olan tarihi bir kent”
Moloz mevkiinde giriş kapısı bulunan dehlizin Pazarkapı’ya kadar devam ettiğini vurgulayan Erüz, “Bölge biraz daha kazılırsa kalenin eski surlarının izleri oradan çıkacak. Tarihi kentin tarihinin nereden başlayarak nereye gittiğinin açığa çıkarılması gerekiyor. O yapılar yıkıldığında dehlizin kadınlar pazarının sonuna kadar gittiği görülecek. Burası Antik Çağ’dan beri var olan tarihi bir kent. Moloz’un iç kısmı da temizlenirken mutlaka yerleşim izlerinin çıkarılması gerekiyor. O mahallede yaşayanların birçoğu ile konuşulduğunda '1970’lerde biz evimizin temelini kazarken evin altından temeller çıktı. Evin altından mahzen gibi yapılar çıktı' dedikleri bilinmektedir. Şuan ki toprağın birkaç metre altında Antik çağdan gelen veya orta çağdan kalan yapıların izleri mevcut. Kültürel ve turizm açısından önemli yapılar olabilir” ifadelerini kullandı.