HADDİNİ BİLMEK

Gönüllerin mimarı Mevlana; “Ne biliyorsun?” diye sorsalar bana, “haddimi bilirim” derim. Diğer yandan mezhep imamımız Ebu Hanife; “Bilmediklerimi ayaklarımın altına alsam başım arşa değerdi” derken ey insanoğlu sen haddini biliyor musun diye sorarım bende.

Sorarım çünkü iki satır yazı yazmakla aydın geçiniyor bazıları. Lisede sevgilisine yazdığı birkaç dörtlükle şair sınıfına girdiğini zannediyor bir ötekisi. Bir köy derneğini yönetmeye aciz ve asli görevi hemşerilerinin haklarını kollayıp gözetmek olanların başkan diyerek kendilerini sırça saraylarda görmesi ve zararının en çok kendi hemşerilerine dokunması ve hiçbir Gümüşhane probleminde vitrin ve alkış haricinde görünmemesi ne büyük hadsizliktir.

Öte yandan liyakatine, eğitimine ve çapına bakmayanların önemli makamlara talip olması ve bulunduğu makamlarda acziyetleri ne menem bir hadsizliktir. Âlimin yanında ahkâm kesmek ne hadsizliktir. Garibin yanında mal ve servetinden bahsetmek ne büyük hadsizliktir. Okumayan, okuduğu ile amel etmemek ne büyük hadsizliktir. Vakıf malına, yetim hakkına, garibin lokmasına el uzatmak hadsizliğin daniskasıdır.   

Yıllar evvelinde ata yurdum Gümüşhane’me kesin dönüş yapmakla aslında kendimin ve çocuklarımın hayallerine gem vurduğumun yeni yeni farkına varıyorum. Besbelli ki biz de haddimizi bilmemişiz.

Bir hoca efendiye sormuşlar:

“İslâm’ın şartı kaç hocam?” “Altı!” demiş. “Hayır, hocam, beş tane; kelime-i şahâdet getirmek, namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek, bir de hacca gitmek...” “Eksik biliyorsunuz” demiş hoca; “Altıncısı da var. İslâm’ın altıncı şartı; haddini bilmektir!”

Öyle ya; evlât haddini bilecek ki anne-babasına hürmetkâr olsun. Komşu haddini bilecek ki komşu haklarından haberdar olsun. Tüccar haddini bilecek ki kimseye zarar vermesin. Öğrenci haddini bilecek ki öğretmenine vefalı olsun ve ilmiyle amel etsin. Kişi haddini bilecek ki yalan söylemesin. Âlim haddini bilecek ki tahsil ettiği ve aktardığı ilmi öncelikle kendi yaşasın. Memur haddini bilecek ki devlet işinde istismar yapmasın. Amir haddini bilecek ki emri altındakileri ezmesin. Ve en önemlisi eşler hadlerini bilecek ki evlerinde huzur, sağlık ve bereket daim olsun.  

O halde haddini bilmek en mühim bir erdemmiş. Ancak haddi bilmek için önce insanın kendisini bilmesi ve tanıması lâzım öyle değil mi?

“Nefsini bilen Rabbini bilir” denilmiş. Rabbimiz’i tanımamızın yolu da kendimizi tanımaktan geçiyor.

Ancak kendini akıllı zanneden bazı hemşerilerimiz var ki sanki dünyaları onlar yaratmışlar. Kendilerini yukarılarda görmekteler. Yazdığı yazıların ve kitapların okunmadığını bile bile kendine entel süsü verenler, hak etmediği makamları boşuna işgal edenler, içinden çıktığı şehri sırf kendi ihtiras ve çıkarları uğruna her ne hikmetse hatırlayıp bunu kullanmaya çalışanlar, ait olduğu toplumun dilinden bihaber yaşayan aydınlar her şeyden evvel hadlerini bilecekler. Ki haddini bilmek dediğimiz gibi en büyük erdemdir. 

Evet, sevgili dostum. Sen Mevlana ve İmam-ı Azam’dan üstün olmadığına göre öncelikle haddini bileceksin. Sen haddini bileceksin ki başkaları sana haddini bildirmesinler.